Stres u kota

Właściciel powinien dobrze obserwować swojego pupila, aby móc zareagować we właściwym momencie. Niniejszy artykuł zawiera informacje, które z pewnością pomogą zauważyć ryzyko występowania problemów ze stresem.

Czym jest stres?

 Często stres postrzegany jest jedynie jako nadmierna nerwowość i pobudliwość kota. Postrzeganie stresu w takiej uproszczonej wersji, ma związek z tym, że widzimy wyłącznie symptomy stresu, czyli jego skutki i tak je nazywamy. Natomiast  sam stres to fizjologiczna odpowiedź organizmu na zmiany w otaczającym go świecie, nie tylko te złe, ale również te dobre.
Każda zmiana wymaga dostosowania, każda jest wyzwaniem i stawia ciało w pełnej gotowości do tych lub innych działań, a na poziomie fizjologii każda (nawet ta dobra), może okazać się początkiem wyniszczającego łańcucha zmian.
Stres jest więc czymś, co dzieje się poza naszą kontrolą, za każdym razem, gdy zwierzę znajdzie się w warunkach dla niego mniej lub bardziej groźnych, niezależnie od tego, czy są one realnym zagrożeniem, czy też nie. Nawet jeśli nasz kot nie jest agresywny i zachowuje się cicho, nie musi to oznaczać, że w jego kocim świecie nie dzieje się nic niepokojącego. Sytuacja, w której spokojny kot, który przede wszystkim śpi i w międzyczasie jest w stanie przewlekłego stresu, często może być dla właściciela bardzo trudna do zrozumienia.
Istnieje wiele reguł opisujących stres, a naukowcy przedstawiają to następująco: stres nie jest tym, co dzieje się z organizmem, ale tym, w jaki sposób organizm reaguje na to, co się z nim dzieje. Stres jest reakcją organizmu w postaci mobilizacji energii, potrzebnej do pokonania różnych przeszkód, niezależnie od tego, czy towarzyszą temu przyjemne czy nieprzyjemne uczucia. Jest to reakcja niespecyficzna, tzn. jej rodzaj nie zależy od rodzaju czynnika, jaki ją wywołuje.

Co się dzieje z naszym kotem pod wpływem stresu?

Co się dzieje, gdy kota dotyka zmiana, która wykracza poza jego strefę komfortu lub gdy w jego środowisku znajduje się czynnik, z którym nie może sobie poradzić?

Wyróżnia się cztery fazy reakcji na nagły bodziec:

• Bodziec wysyłany przez jeden z pięciu zmysłów jest odbierany przez mózg.
• Mózg klasyfikuje impuls jako zagrożenie lub jego brak. Jeżeli bodziec nie jest uznany za zagrożenie - w tym miejscu reakcja jest zakończona. Jednakże, jeśli bodziec potraktowany zostanie jako niepokojący, mózg natychmiast aktywuje układ nerwowy i hormonalny, by szybko przygotować organizm do ewentualnej walki lub ucieczki;
• Kot pozostaje w trybie czuwania i alarmu "na wysokich obrotach", dopóki zagrożenie nie zostanie zażegnane;
• Organizm powraca do stanu równowagi, stanu fizjologicznego spokoju, gdy zagrożenie całkowicie minęło.

Objawy stresu u kota

Istnieje wiele objawów stresu u kotów. Nie wszystkie wymienione symptomy muszą występować jednocześnie, by stwierdzić u kota tą przypadłość. Należy do tego podchodzić bardzo indywidualnie, w zależności od charakteru kota i jego socjalizacji. Również nie każdy objaw (taki jak utrata apetytu, łupież, apatia) musi być wskaźnikiem stresu - często mogą być to symptomy jakiejś innej choroby. Konsultacja z lekarzem weterynarii jest konieczna, gdy następujące objawy występują często lub długo utrzymują się:

• mruczenie - może być zwodnicze, ponieważ koty zwykle mruczą, gdy są szczęśliwe i czują się bezpiecznie. Mruczenie w stresującej sytuacji pełni funkcję samouspokojenia.
• skurcze uszu, które są skierowane do tyłu,
• nerwowe mycie,
• ślinotok,
• spocone opuszki - ślady mogą być widoczne na meblach, podłodze, łapki są wyraźnie wilgotne w dotyku,
• nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne,
• brak chęci do zabawy,
• drżenie ciała,
• utrata włosów (intensywne wypadanie), a nawet pojawienie się łupieżu,
• dyszenie,
• wzmożone, intensywne ocieranie się,
• wokalizacja,
• rozszerzone źrenice,
• ukrywanie się,
• usztywnienie ciała, napięcie mięśni,
• zmiany zachowania w przypadku rutynowych nawyków.

Objawy przewlekłego, bardzo silnego stresu (w takiej sytuacji należy natychmiast skonsultować się ze specjalistą, ponieważ kot z takimi objawami odczuwa znaczny dyskomfort, a nawet ból):

• wygryzanie, wylizywanie lub intensywne drapanie aż do tworzenia się ran,
• samookaleczanie się,
• utrata włosów (wypadające w znacznej ilości),
• psychogenne łysienie - spowodowane nadmierną pielęgnacją sierści,
• występowanie łupieżu,
• załatwianie się poza kuwetę lub powstrzymywanie moczu,
• zaburzenia odżywiania, utrata apetytu i przede wszystkim utrata masy ciała,
• utrata chęci do zabawy, ogólnie postrzegana apatia,
• wymioty, biegunka,
• zaparcia (mogą być spowodowane nadmierną pielęgnacją i nagromadzeniem włosów w przewodzie pokarmowym),
• zwiększenie lub zmniejszenie temperatury ciała,
• może pojawić się agresja,
• zmiany w zachowaniu pielęgnacyjnym (kot przestaje się myć),
• wszelkie zmiany rytmu dobowego kota, jego rytuałów.

Co może spowodować stres u kota?

Nie wszystkie, niżej wymienione, sytuacje muszą być stresujące. Wszystko zależy od charakteru naszego pupila, socjalizacji jakiej został poddany i sposobu, w jaki wprowadzamy w daną sytuację naszego zwierzaka. Źródłem stresu może być jakakolwiek zmiana, niezależnie od tego czy jest korzystna, czy nie i może to być:

• śmierć właściciela,
• rozejście się opiekunów,
• nowy członek rodziny (człowiek lub zwierzę),
• urlop/ wyjazd właściciela,
• zmiana miejsca zamieszkania,
• brak przestrzeni (zbyt wiele zwierząt w jednym miejscu),
• samotność,
• agresywny kot w sąsiedztwie,
• podróż,
• śmierć towarzysza,
• atak innego zwierzęcia,
• choroba lub uraz,
• przemoc,
• nuda,
• odwiedziny gości,
• zmiana rytmu dnia spowodowane chociażby zmianą pracy właściciela,
• hałas.

Co należy robić gdy kot jest zestresowany?

Najlepszym rozwiązaniem jest oczywiście usunięcie źródła stresu. Jeżeli jednak nie możemy tego zrobić, powinniśmy postępować według poniżej podanych wskazówek (oczywiście nie będą one skuteczne, gdy kot doświadcza chronicznego stresu). Należy również pamiętać o wizycie u lekarza weterynarii, w celu ustalenia przyczyn danych zachowań, wykluczenia choroby oraz konsultacji metod, które planujemy zastosować.
Sposoby na rozwiązanie problemów ze stresem są indywidualne dla każdego kota. Metodą prób i błędów, będziemy w stanie określić, które zabiegi pozwalają naszemu pupilowi się rozluźnić. Kotu w odstresowaniu się może pomóc:

• zabawa - w tym przypadku, należy mieć specjalną zabawkę dla kota, tą na którą kot najchętniej poluje;
• dużo uwagi i pieszczot, które poprawia nastrój i sprawiają, że kot jest szczęśliwy (uwalnianie endorfin);
• coś dobrego do jedzenia w ramach nagrody;
• chwila odpoczynku na drzemkę w komfortowym i bezpiecznym miejscu (należy upewnić się, że żaden z członków rodziny nie będzie przeszkadzał kotu);
• umożliwienie wspinaczki oraz ostrzenia pazurów - w tym celu należy nabyć drapak dla kota, pozwalający na chowanie się, wspinanie, intensywne drapanie;
• korzystanie z esencji ziołowych/ kwiatowych (wymaga konsultacji z lekarzem);
• wprowadzenie kocich feromonów (wymaga konsultacji z lekarzem);
• masaże relaksacyjne.

Jakie mogą być konsekwencje stresu u kota?

 Zestresowany kot jest bardzo podatny na różnego rodzaju infekcje. Stres i cierpienie zwierzęcia obniża jego odporność, co prowadzić może do zakażenia, a nawet do zakaźnego zapalenia otrzewnej (FIP). Chory kot traci apetyt i szybko gubi na wadze, sierść staje się matowa i szorstka w dotyku, może pojawić się gorączka, odporna na leczenie. Występują także zmiany neurologiczne (objawiające się niejednakową reakcją źrenic i zmianą koloru tęczówki). W krótkim czasie choroba może spowodować śmierć.
Należy również zwrócić uwagę na zalegającą w przewodzie pokarmowym sierść, tworzącą tak zwane bezoary (ciała obce zalegające w żołądku). U lekarza weterynarii lub w dobrym sklepie zoologicznym można wyposażyć się w preparaty na odkłaczanie. Czasem może być jednak konieczna operacja.
Dlatego właśnie tak ważna jest troska o dobro naszych zwierząt. Aby być dobrym opiekunem, nie należy zapominać o potrzebach naszego zwierzaka.

Jakie są skutki chronicznego stresu?

W normalnych warunkach, gdy czynnik stresujący znika lub jest prawidłowo rozpoznawany przestaje być stresorem, a ciało kota powraca do równowagi. W ten sposób zwierzę uczy się, jak w danej sytuacji się zachować, jeśli powtórzy się ona ponownie.
Problem zaczyna się wtedy, gdy stresor staje się stałym elementem życia kota. Kiedy kot wystawiony jest na stałe działanie jednego z czynników stresujących, jego ciało jest ciągle w stanie gotowości, stale stymulowane hormonalnie. W takim momencie organizm bez okresu relaksacji szybko przechodzi w stan wyczerpania, co prowadzi bezpośrednio do choroby, a czasami nawet śmierci.

Skutki przewlekłego stresu mogą być bardzo poważne:

• Przyspieszone, zbyt długie okresy bicia serca, zwężone naczynia krwionośne, skoki ciśnienia - wszystko to w dłuższej perspektywie może prowadzić do przewlekłego nadciśnienia tętniczego, a w konsekwencji do ciężkiej choroby serca;
• Stymulacja funkcji jelit, która często prowadzi, do ich nieprawidłowej pracy i upośledzenia wchłaniania, a w konsekwencji do różnego rodzaju niedoborów, połączonych z pozornie bezprzyczynowymi biegunkami, bądź zaparciami. Często jest to jeden z pierwszych objawów przewlekłego stresu, po wykluczeniu alergii i nietolerancji pokarmowej;
• Pobudzenie stresu mięśni ściany pęcherza moczowego i cewki moczowej przez hormony - nadmierne i zbyt częste skurcze tych narządów prowadzą do zwężenia cewki moczowej i przyczyniają się do zapalenie dolnych dróg moczowych;
• Kortyzol (tzw. hormon stresu) zwiększa poziom cholesterolu (tłuszczu) oraz glukozy we krwi. Jeżeli taki stan utrzymuje się dłużej, mogą pojawić się takie choroby jak: cukrzyca, miażdżyca, schorzenia układu oddechowego i krążenia, zakrzepica, nadciśnienie.
• Upośledzenie tarczycy -  tarczyca to jeden z najważniejszych gruczołów zawiadujących naszym metabolizmem, pod wpływem chronicznego stresu najczęściej dochodzi do nadczynności tarczycy, która szybko niszczy serce naszego pupila;
• Zwiększenie masy ciała - bardzo rzadko kojarzone ze stresem, często jest jego bezpośrednim skutkiem. Sytuacja, w której nasz kot mało je, ale w niewytłumaczalny sposób stale przybiera na wadze, jest bardzo często wynikiem zaburzonej gospodarki tłuszczowo – glikogenowej (przyczyną tego stanu jest tzw. hormon stresu, czyli kortyzol);
• Utrata lub znaczne zmniejszenie się gruczołów chłonnych (grasicy, śledziony, węzłów chłonnych), co w konsekwencji prowadzi do drastycznego spadku liczby białych krwinek, a to prowadzi do załamania odporności kota;
• Zbyt wysoki poziom adrenaliny i kortyzolu obniża produkcję estrogenów i progesteronu, co powoduje niemożność zajścia w ciążę lub problemy z jej donoszeniem;
• Pochodną osłabienia układu immunologicznego są choroby autoimmunologiczne, do których należą stany zapalne stawów - przestają być prawidłowo rozpoznawane błony wytwarzające płyn maziowy w stawach, organizm traktuje je jako obce i próbuje zwalczać, w związku z czym pojawia się stan zapalny, który niszczy chrząstki i tkanki łączne otaczające stawy.

Rozpoznanie u kota przewlekłego stresu nie jest łatwe - na co dzień wydaje nam się, że taki kot będzie nerwowy, agresywny lub nadmiernie pobudzony. Jeśli tak właśnie się dzieje, raczej nie przegapimy problemu. Problem pojawia się wtedy, kiedy kot nie wykazuje typowych, łatwych do rozpoznania objawów stresu, np. zaczyna nadmiernie pielęgnować sierść (niekiedy do gołej skóry), częściej je i prawie się nie rusza, gdyż po posiłku przechodzi do pozornego snu, który w rzeczywistości  jest jedynie uważnym czuwaniem.
Z nieznanych przyczyn, występują nawracające problemy jelitowe lub zapalenie pęcherza, łzawienie oczu, trudne do kontroli alergie i nietolerancje pokarmowe.
Nieświadomi właściciele często dopiero w trakcie badań okresowych zaczynają kojarzyć te fakty ze stresem. Wtedy okazuje się, że kot ma cukrzycę, choroby nerek lub problemy z krążeniem, co jest wynikiem stałego narażenia na stres.

Jak zapobiec przewlekłemu stresowi u kota?

Chroniczny stres jest bardzo niebezpieczny zarówno dla nas, jak i naszych pupili. Pojedyncze przypadki zmian w życiu każdego są nieuniknione. Najważniejsze, aby po zaistniałych zmianach nastąpił czas powrotu do równowagi i spokoju.
W przypadku przewlekłego stresu bierzemy pod uwagę te czynniki, które stawiają nasze zwierzę w stan ustawicznego niepokoju. Aby zwiększyć komfort życia naszego kota, należy przede wszystkim zadbać o środowisko, w którym będzie się on czuł bezpiecznie. Po drugie koty, często odczuwają dyskomfort spowodowany obecnością drugiego zwierzaka.
Stąd też bardzo rozważnie należy przemyśleć kolejnego kociego lokatora w przypadku, gdy nasz obecny pupil jest wyjątkowo podatny na stres. Równowadze psychicznej naszych kotów na pewno sprzyja uporządkowane życie. Koty są bardzo przyzwyczajone do swoich rytuałów. Lubią, gdy na ich terytorium niezbyt wiele ulega zmianie. Oczywiście nie znaczy to, że koty nie lubią małych zmian - nowy koci mebel, zwłaszcza taki, na którym można się wylegiwać i obserwować swoje terytorium z pewnością ucieszy kota. Ale są to niewielkie zmiany, które nie wywracają świat do góry nogami, a jedynie urozmaicają i upiększają kocią codzienność.
Odwiedziny gości, pojawienie się nowego kota, narodziny dziecka, zmiana mieszkania, to źródła ogromnego stresu dla kota. Jeżeli kot będzie ustawicznie narażony na tego rodzaju czynniki stresujące z pewnością odbije się to na jego zdrowiu. 
Koty są wspaniałymi, ale jednocześnie bardzo wrażliwymi zwierzętami. Ze względu na warunki naturalne, w jakich przyszło im kiedyś żyć, są bardzo dyskretne w okazywaniu sygnałów wskazujących, że coś im dolega. Dlatego właściciel powinien nauczyć się ich tajemniczego kociego świata i symptomów, które mogą wskazywać problemy, bo nic nie sprawia tyle radości, jak szczęśliwy, zrelaksowany i zdrowy kot.

Koty mogą odczuwać stres zarówno krótkoterminowy (tzw. alarmujący, który jest niewątpliwie przydatny) oraz długotrwały  (chroniczny, który jest dla kota ogromnym ciężarem). Przewlekły stres może prowadzić do chorób o podłożu psychologicznym, a te zaś mogą doprowadzić do chorób ciała.
Stres u kota niewątpliwie może znacząco wpłynąć na zdrowie, a także życie naszego pupila. Warto zatem zwrócić uwagę na niepokojące zachowanie kota i w razie potrzeby podjąć odpowiednie działania. Biorąc pod uwagę fakt, że koty często nie okazują odczuwanego stresu, jako opiekunowie powinniśmy zadbać o dobre warunki środowiska w jakim przebywa nasz kot, tak by zapewnić mu jak najwięcej rozwiązań umożliwiających odstresowanie się.