Odgłosy fajerwerków należą do najczęstszych bodźców wywołujących silny lęk u zwierząt domowych. Ponieważ pojawiają się rzadko i nagle, koty mają niewielkie szanse na przyzwyczajenie się do nich. Huk i błyski fajerwerków są przez nie zwykle odbierane jako realne zagrożenie, a ich typową reakcją jest natychmiastowa ucieczka. Dlatego tak ważne jest, by w okresie poprzedzającym sylwestrową noc przygotować kota na stres i negatywne emocje, jakie mogą się pojawić. Aby Ci to ułatwić, przygotowaliśmy kilkanaście wskazówek, co zrobić, a czego unikać, planując sylwestra z kotem.

Dlaczego koty boją się fajerwerków? 

Aby zrozumieć, dlaczego koty tak bardzo boją się odgłosu fajerwerków (oraz innych głośnych dźwięków), warto wyjaśnić, czym są lęk i strach.

Zarówno lęk, jak i strach są reakcjami behawioralnymi, emocjonalnymi i fizjologicznymi. Lęk określa negatywny stan, w jakim znajduje się kot na skutek bodźców ze środowiska, które sygnalizują pewne zagrożenie. Strach jest natomiast reakcją obronną na rzeczywiste zagrożenie lub sytuacje, które nie są obiektywnie groźne, ale kot odbiera je jako niebezpieczne.

Awersja na hałas może być zatem funkcjonalną reakcją strachu, ale u niektórych kotów może też wynikać z cierpienia związanego z lękiem dźwiękowym.

 

kot leży na kocu, choinka stoi w tle
Sylwester może być dużym przeżyciem dla kota. Ważne, aby zadbać o jego komfort.

CIEKAWOSTKA  Podatność kotów na lęk przed głośnymi dźwiękami jest częściowo dziedziczna. Dodatkowo, jeśli kocięta w okresie socjalizacji nie zetkną się z hałasami, w dorosłym życiu są dużo bardziej podatne na rozwój awersji do fajerwerków.

Po czym poznać, że kot boi się głośnych odgłosów?

W praktyce oznacza to, że kot pod wpływem hałasu przejawia różne formy zachowania obronnego lub ucieczkowego. Reakcje te nie są typowe tylko dla awersji na hałas, ale ich nagłe wystąpienie w okresie wzmożonego huku (np. w sylwestra) jest wyraźnym sygnałem problemu. Nasilenie objawów zależy od cech osobniczych, wcześniejszych doświadczeń oraz poziomu socjalizacji kota. 

Typowe objawy awersji na hałas u kota:

  • chowanie się w trudno dostępnych miejscach,
  • próby ucieczki lub wydostania się z mieszkania,
  • drżenie i zastygnięcie w bezruchu,
  • nadmierna wokalizacja (miauczenie, zawodzenie),
  • chodzenie tam i z powrotem (niepokój ruchowy),
  • utrata apetytu, ślinienie się,
  • załatwianie się poza kuwetą,
  • wycofanie społeczne, unikanie kontaktu,
  • ataki paniki i desperackie próby ucieczki przez drzwi czy okna. 

WARTO WIEDZIEĆ Awersję na hałas definiuje się jako lękową, strachową lub wręcz fobiczną reakcję na hałas. Jej nasilenie zależy od cech osobniczych kota. W bardzo ciężkich przypadkach kot może odczuwać stres, niepokój lub nawet strach.

Jak słyszą koty?

Awersję na dźwięki można powiązać ze zdolnościami aparatu słuchowego kotów. Zwierzęta te rejestrują częstotliwości od około 45 Hz do nawet 64–65 kHz, czyli znacznie wyższe niż człowiek (ok. 20 kHz). Dzięki temu bez problemu słyszą dźwięki niedostępne dla naszego ucha, np. piski gryzoni, co ma kluczowe znaczenie w polowaniu.

Koty żyją więc w „innym świecie akustycznym” – szczególnie wyczulone są na wysokie częstotliwości oraz nagłe, intensywne impulsy. Ta niezwykła czułość sprawia, że wystrzały fajerwerków są dla nich wyjątkowo trudne do zniesienia. Huk charakteryzuje się bowiem nie tylko wysokim natężeniem, ale też nagłością i nieprzewidywalnością, co potęguje stres oraz poczucie zagrożenia u kota.

Jak przygotować otoczenie kota? 

Badania naukowe wskazują, że zwierzęta, które mają ustalone, łatwo dostępne miejsce do ukrycia się, zapewniające odpowiednią izolację akustyczną od dźwięków wywołujących stres, radzą sobie lepiej z fajerwerkami niż te, które nie mają takiego „bezpiecznego miejsca”. Takie kryjówki pełnią rolę schronienia, w którym kot może ograniczyć kontakt z hałasem i błyskami, a jednocześnie odzyskać poczucie kontroli nad sytuacją.

W praktyce przygotowanie otoczenia polega na stworzeniu w domu zacisznego, bezpiecznego punktu, do którego zwierzę będzie mogło się wycofać podczas sylwestrowych wybuchów. Najlepiej, aby była to przestrzeń, w której kot już wcześniej czuł się komfortowo i którą kojarzy z bezpieczeństwem.

Dodatkową pomocą mogą być kocyki, legowiska czy kartonowe pudełka ustawione w miejscach osłoniętych przed hałasem i światłem. Ważne jest także zasłonięcie okien, zamknięcie drzwi oraz włączenie radia lub telewizora, aby stłumić dźwięki i błyski dochodzące z zewnątrz.

Polecane rozwiązania dla kota:

  • pozostawienie otwartego dostępu do ulubionych kryjówek (np. pod łóżkiem, w szafie, w transporterze),
  • przygotowanie dodatkowych schowków wyłożonych miękkim materiałem,
  • zamknięcie balkonu, okien i drzwi wyjściowych,
  • użycie koców do wygłuszenia miejsc odpoczynku,
  • włączenie łagodnego dźwięku tła (radio, telewizor),
  • zapewnienie miski z wodą i dostępnej kuwety w pobliżu kryjówki.

Jak powinien zachowywać się opiekun 

Badania ankietowe przeprowadzone wśród 622 holenderskich właścicieli kotów wykazały, że w czasie wystrzałów fajerwerków zwierzęta najczęściej reagują chowaniem się i próbą ucieczki. W wielu przypadkach obserwowano też zachowania skierowane na opiekuna – zwłaszcza poszukiwanie bliskości czy kontaktu wzrokowego.

Z praktycznego punktu widzenia oznacza to, że w noc sylwestrową kot nie powinien być pozostawiony sam. Obecność opiekuna jest ważnym elementem środowiska społecznego i może stanowić dla zwierzęcia źródło poczucia bezpieczeństwa. Choć wsparcie i pocieszanie kota nie zawsze prowadzi do trwałego zmniejszenia wrażliwości na fajerwerki, w momencie silnego huku może pomóc mu obniżyć poziom lęku i łatwiej przetrwać stresującą sytuację.

Środki uspokajające dla kotów 

W przypadku kotów, które wyjątkowo źle znoszą sylwestrowe noce, a wcześniejsze próby habituacji i przygotowania nie przyniosły efektów, warto – po konsultacji z lekarzem weterynarii – rozważyć dodatkowe wsparcie. Do najczęściej stosowanych rozwiązań należą: feromony, preparaty uspokajające naturalnego pochodzenia i leki na receptę. 

Feromony

Feromony to sygnały chemiczne, które koty pozostawiają w miejscach, gdzie czują się bezpiecznie. Ich odpowiednikiem są syntetyczne feromony, które wspierają naturalne poczucie bezpieczeństwa, co może pomóc kotu przetrwać sylwestrową noc i hałasy fajerwerków.

Istnieje kilka metod aplikacji feromonów, w zależności od ich nośnika:

  • Feromony z dyfuzora – należ go podłączyć w pomieszczeniu, w którym kot czuje się bezpiecznie i będzie w nim przebywał w sylwestrową noc. Dyfuzor powinien zostać włączony w tym pomieszczeniu kilka dni przed sylwestrem.
  • Feromony w spray`u – można nimi pokryć legowisko, koc oraz inne kryjówki, które będą dostępne dla kota w czasie fajerwerków. Należy robić to regularnie, zgodnie z zaleceniami na ulotce produktu.
  • Obroże z feromonami

Najlepsze efekty można uzyskać, łącząc feromony z innymi działaniami: zapewnieniem kotu kryjówek, obecności opiekuna itd.

Preparaty uspokajające 

Drugim rozwiązaniem, uzupełniającym dla feromonów, jest podanie kotu np. przekąsek uspokajających na bazie naturalnych substancji. Takie produkty można kupić w sklepach zoologicznych, a ich podanie również należy zacząć kilka dni przed sylwestrem. 

Leki na receptę 

Podanie kotu leków na uspokojenie może nastąpić tylko i wyłącznie z zalecenia lekarza weterynarii. Jest to rozwiązanie, z którego można skorzystać, gdy inne metody zawiodły.

Lepiej zapobiegać niż leczyć 

Organizacje charytatywne oraz behawioryści wskazują, że najlepszy moment na oswojenie kota z dźwiękami podobnymi do fajerwerków przypada na pierwsze 12 tygodni życia kocięcia – to tzw. okres socjalizacji. Zapewnienie odpowiedniej habituacji przed pierwszą prawdziwą ekspozycją na wystrzały powinno polegać na stopniowym i regularnym odtwarzaniu nagrań głośnych dźwięków, np. fajerwerków czy burzy, w połączeniu z pozytywnymi doświadczeniami (zabawą, smakołykami, kontaktem z człowiekiem).

H3/H4 WARTO WIEDZIEĆ

WARTO WIEDZIEĆ Aby efekt habituacji był trwały, dźwięki należy powtarzać w kontrolowanych warunkach także w kolejnych etapach życia kota. Brak takiego przygotowania sprawia, że zamiast oswojenia może dojść do stopniowej sensytyzacji, a poziom stresu kota z każdym rokiem będzie narastał.

Czego nie robić

  • Nie zostawiaj otwartych okien i drzwi balkonowych
  • Nie puszczaj głośnej muzyki
  • Nie zmieniaj rutyny kota
  • Nie uspokajaj kota na siłę
  • Nie podawaj kotu żadnych leków bez konsultacji z lekarzem weterynarii
  • Poproś gości, by traktowali kota z dystansem 

Sylwester a koty wychodzące 

Wystrzały fajerwerków mogą wywołać u kota niekontrolowaną reakcję ucieczki w nieokreślonym kierunku. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że kot w trakcie takiej ucieczki wpadnie pod samochód, albo straci orientację i nie będzie w stanie odnaleźć drogi do domu.

W praktyce koty wychodzące powinny w dzień poprzedzający sylwestrową noc zostać wyprowadzone na smyczy najpóźniej około godziny 15:00, a następnie zamknięte w domu, w bezpiecznym pomieszczeniu, pod okiem człowieka.

 

Biały kot leży na kolanach u kobiety
Po trudnych doświadczeniach, takich jak sylwester, warto zwrócić uwagę na zachowanie kota.

Na co zwrócić uwagę po sylwestrze 

W nowym roku warto uważnie obserwować zachowanie kota i sprawdzić, czy nie wykazuje objawów lęku lub stresu, takich jak wycofanie, brak apetytu, nadmierne chowanie się czy unikanie kontaktu. Jeśli Twój pupil wyjątkowo źle zniósł wystrzały fajerwerków, może być konieczne wdrożenie długoterminowego planu pracy nad wyciszeniem i stopniową desensytyzacją – najlepiej po konsultacji z behawiorystą zwierzęcym lub lekarzem weterynarii.

Koty wychodzące powinny pozostać w domu co najmniej przez jeden dodatkowy dzień, ponieważ fajerwerki bywają odpalane także w kolejnych wieczorach. Dzięki temu zmniejszysz ryzyko, że w panice uciekną i się zgubią.

Podsumowanie

  1. Stwórz bezpieczną kryjówkę – przygotuj kotu miejsce, w którym będzie mógł się schować (np. pod łóżkiem, w szafie, w transporterze czy w pudełku wyłożonym kocem).
  2. Ogranicz bodźce z zewnątrz – zasłoń okna, opuść rolety i zamknij drzwi, aby zmniejszyć hałas i zminimalizować błyski.
  3. Włącz spokojne tło dźwiękowe – radio, telewizor albo biały szum pomogą zagłuszyć huk fajerwerków.
  4. Zachowaj obecność i spokój – nie zostawiaj kota samego, ale też nie okazuj nadmiernego współczucia; Twoja spokojna postawa daje mu poczucie bezpieczeństwa.
  5. Nie zmieniaj rutyny – karmienie, zabawa i codzienne rytuały powinny przebiegać tak jak zwykle, by kot miał poczucie stabilności.
  6. Nie uspokajaj kota na siłę – pozwól mu samemu zdecydować, czy chce Twojej bliskości. Jeśli szuka kontaktu – bądź przy nim, jeśli nie – uszanuj jego potrzebę odosobnienia.
  7. Zabezpiecz dom – upewnij się, że balkon, okna i drzwi są zamknięte, aby kot w panice nie uciekł.