Cieczka u psa: jak sobie radzić z rują?

Cieczka – co to?

Cieczka u psa, czyli potoczne określenie rui to faza płodności u niewykastrowanych suk. Jest oznaką fizycznej dojrzałości płciowej, oznacza zatem, że organizm psa jest gotowy do zajścia w ciążę. Ruja u suk jest w pełni naturalnym procesem fizjologicznym, którego celem jest przekazanie genów i przedłużenie gatunku. Jego trwanie dzieli się na różne fazy: przedrujową, rujową i porujową oraz okres bezrujowy. Podczas cieczki z dróg rodnych wydobywa się krew, a ciało wydziela intensywne feromony płciowe, które mają za zadanie przyciągnąć samców. Również zachowanie suk ulega zmianom.

Cieczka u psa: kiedy się zaczyna?

Pierwsza cieczka u psa jest zazwyczaj olbrzymim zaskoczeniem – niezależnie od tego, jak dużo czytałeś na ten temat. Dla większości właścicieli oznaki rui u pupili pojawiają się dużo za wcześnie – jak nasz kochany, niewinny i niedoświadczony życiowo szczeniaczek mógłby już być mamą? Według ogólnych szacunków młode samice psów osiągają dojrzałość płciową, kiedy zyskują około 2/3 swojej docelowej masy ciała. Dzieje się to nierzadko już wtedy, kiedy osiągają pół roku, ale najczęściej pierwsza ruja pojawia się między szóstym a dwunastym miesiącem życia. Niektóre psie damy potrzebują dużo więcej czasu i „swoje dni” dostają po raz pierwszy dopiero w wieku dwóch lat.
 

Dojrzewanie u psa

Pierwsza ruja u psa, czyli osiągnięcie dojrzałości płciowej uzależnione jest od wielu warunków: od rasy (a właściwie od wielkości), od dotychczasowego przebiegu rozwoju oraz od ogólnego stanu zdrowia. U dużych i niedożywionych suczek lub tych, które musiały walczyć z jakąś chorobą, cieczka pojawia się zwykle później niż u osobników mniejszych i dobrze odżywionych. Ogólnie rzecz biorąc o dojrzałości płciowej decyduje zwykle osiągniecie docelowej masy ciała. 

---

Cieczka u yorka, cavaliera czy labradora

Ruja u psa nie ma związku z jego przynależnością do konkretnej rasy, lecz z wielkością zwierzęcia, małe osobniki dojrzewają bowiem szybciej niż duże.

Jak często pies ma cieczkę?

Zazwyczaj musi minąć trochę czasu, zanim cykl płciowy u suczki – po wystąpieniu pierwszej miesiączki – nabierze znamion regularności. W ciągu pierwszych dwóch lat zarówno frekwencja jak i intensywność cieczki podlegają jeszcze silnym wahnięciom. Niektóre psy już po trzech miesiącach od pierwszej rui mają kolejne dni płodne, inne pozwalają sobie na dłuższą przerwę od burz hormonalnych. Po ustabilizowaniu się cyklu suczka ma cieczkę zazwyczaj dwa razy w roku w regularnych odstępach od sześciu do siedmiu miesięcy. 

Cicha ruja 

Pierwsza cieczka u psów często nie przebiega jeszcze typowo, bo choć organizm właśnie osiągnął dojrzałość płciową, proces dojrzewania nie jest jeszcze zakończony. Prowadzi to czasem do cichej rui, która występuje, kiedy zachodzące w ciele zmiany hormonalne nie wywołują widocznych objawów, takich jak krwawienie czy obrzęk, pomimo że dochodzi do owulacji. Cicha ruja, zwana tez białą rują, zwykle nie wzbudza aż tak dużego zainteresowania samców, ale suka może w jej trakcie zajść w ciążę. Słabo wyrażone objawy cieczki mają najczęściej greyhoundy oraz rasy miniaturowe, ale także psy trzymane w dużych hodowlach (z powodu hierarchii w stadzie). 

Cieczka podzielona

Inną nieregularnością, obserwowaną czasem u młodych suczek jest cieczka podzielona, wśród fachowców określana jako split estrus. W tym przypadku faza przedrujowa zaczyna się typowymi objawami, takimi jak obrzęk i krwawienie, ale nie przechodzi w ruję, lecz całkowicie ustępuje. Po jakimś czasie – trwającym od kilku do kilkunastu dni - etap przedrujowy wraz z typową dla niego opuchlizną i wydzieliną z dróg rodnych się powtarza, a po nim następuje ruja właściwa. Ani cieczka podzielona ani ruja cicha nie są chorobami, lecz jedynie zaburzeniami cyklu.

Do kiedy suczka ma cieczkę?

Inaczej niż u ludzi okres towarzyszy niewykastrowanemu psu od osiągniecia dojrzałości płciowej aż do końca życia. Suczki nie przechodzą bowiem klimakterium. Częstotliwość rui może się z wiekiem zmniejszyć, a jej objawy stracić na intensywności, ale suczki mogą do końca życia zajść w ciążę. Brak cieczki, nawet w zaawansowanym wieku, może być oznaką nieodkrytej dotąd choroby. 

---

Objawy rui u suki

Cieczka u psa wygląda rozmaicie u różnych osobników, a objawy są zależne od fazy rui.

Etapy cieczki u psa

Częstotliwość cieczki u suczek i czas jej trwania mogą być indywidualne w zależności od osobnika, ale fazy cyklu rozrodczego przebiegają według tego samego schematu, wspólnego dla wszystkich suk.

Faza przedrujowa: proestrus

Pierwszego etapu cieczki nie sposób nie zauważyć, bo towarzyszą jej widoczne zmiany: opuchnięty i przekrwiony srom oraz krwista wydzielina z pochwy. Wydobywająca się z dróg rodnych krew jest najczęściej ciemna, czyli intensywnie czerwona. Intensywność krwawienia jest u psów bardzo indywidualna. U niektórych suczek Ilość wydzieliny jest prawie niezauważalna, inne krwawią bardzo silnie. Suki częściej oddają mocz, a dzięki ich „uwodzicielskiemu” zapachowi samce okazują wzmożone zainteresowanie. Na próby zbliżenia suczka w tej fazie cieczki zwykle nie reaguje przychylnie, szczekając, szczerząc zęby lub uciekając. Niektóre zastygają w bezruchu lub odciągają uwagę podrywaczy, animując ich do zabawy. Czas trwania: około 3-17 dni

Ruja właściwa: estrus

W tej fazie kilkukrotnie dochodzi do owulacji, prawdopodobieństwo zapłodnienia podczas krycia jest zatem bardzo duże. Objawem dni płodnych jest lekko zwiotczały srom oraz rzadsza i jaśniejsza - białoróżowa lub słomkowo żółta - wydzielina. Na tym etapie rui suczka staje się bardziej tolerancyjna w stosunku do zainteresowanych nią samców, a to wyraźny znak, że jest płodna i gotowa do pokrycia. Pojawia się tak zwany odruch akceptacji, czyli charakterystyczne odstawianie ogona na bok i wyginanie grzbietu. Suka może być w tym czasie szczególnie pobudzona i proaktywnie próbować nawiązać kontakty z psami, wymykając się spod kontroli właściciela. Czas trwania: około 3-21 dni

Faza porujowa: metestrus

Po owulacji krwawienie stopniowo zanika i opuchlizna sromu ustępuje, a suczka traci zainteresowanie amorami. Psi organizm - niezależnie od tego, czy doszło do zapłodnienia czy nie - rozpoczyna produkcję progesteronu, którego zadaniem jest zagnieżdżenie się zarodka i wspieranie jego rozwoju embrionalnego. Po 9 do 12 tygodniach od jajeczkowania poziom progesteronu spada, zwiększa się natomiast poziom prolaktyny, która pobudza produkcję mleka. Może to u niektórych suczek prowadzić do ciąży urojonej. Stają się wtedy spokojniejsze niż zwykle, szukając bliskości opiekunów. Niektóre mają powiększony apetyt i zaczynają budowanie „gniazda”. Nierzadko znoszą do swojego legowiska pluszowe zabawki i „opiekują się”, jak szczeniętami. Czasem wydają się straumatyzowane, jeśli nie dochodzi do porodu. Objawem ciąży urojonej są również powiększone gruczoły mlekowe. Czas trwania: 9 – 12 tygodni

Okres bezrujowy: anestrus

Po okresie silnych zmian hormonalnych gospodarka hormonalna w końcu wraca do równowagi: poziom progesteronu jest stabilny, a poziom estrogenu ulega tylko niewielkim wahnięciom. Suczka w tej fazie nie wykazuje żadnych objawów rui i nie jest zdolna do zapłodnienia. Wszystko wraca no normy: awanturnice znów się awanturują, wesołki rzucają przy każdej okazji do zabawy, a nieśmiałe zachowują dystans. Spokojny anestrus kończy się wraz z pierwszymi objawami fazy przedrujowej.

Czas trwania: około 60 do 90 dni

---

Czy suczka w czasie cieczki ma bóle?

Zdania na temat stanów bólowych u miesiączkującej suczki są podzielone. Niektóre źródła twierdzą, że suczkę w czasie rui może bolec brzuch lub głowa. Inne media podają, że objawy bólu podczas cieczki nie występują, możliwa jest jedynie podwyższona lub obniżona temperatura ciała. Niewątpliwie jednak stres, dezorientacja i dyskomfort fizyczny sprawiają, że suka potrzebuje większej uwagi swojego opiekuna. 

Cieczka a zachowanie psa: na co zwrócić uwagę?

Każdy zwierzak inaczej przechodzi cieczkę: u jednych suczek zmiany w zachowaniu są praktycznie niezauważalne, inne bardzo trudno ją znoszą i za każdym razem cierpią na ciążę urojoną. Wiele psów zapomina podczas rui o dobrych manierach i pozostaje głuchych na wołanie – dotyczy to zarówno samców, jak i samic. Nierzadko trudno im się skoncentrować i uspokoić. Niektóre suczki stają się natomiast bardziej czułe i skore do pieszczot, czasem wydają się być ociężałe, melancholijne lub leniwe. Bacznie obserwuj swojego czworonoga, abyś dostrzegł również subtelne symptomy.   

Zachowanie samców wobec suczek w rui

Ruja to stres nie tylko dla właścicieli suczek. Również niewykastrowane samce dają swoim opiekunom w kość, jeśli odkryją w sąsiedztwie psią kandydatkę, gotową na założenie rodziny.

Brak cieczki u psa: możliwe przyczyny

Jeśli Twoja suczka po skończeniu pierwszego roku życia jeszcze nie miała rui, nie musi to oznaczać problemów zdrowotnych. Niektóre zwierzęta potrzebują więcej czasu, aby osiągnąć dojrzałość płciową, zwłaszcza jeśli są większych rozmiarów, przyszły na świat w złych warunkach lub w okresie szczenięcym były chore. Niektóre psy mają normalny cykl, ale bez wyraźnych symptomów, jak to jest w przypadku cichej rui. Aby wykluczyć patologiczne podłoże braku cieczki powinieneś jednak dla pewności skonsultować się z lekarzem weterynarii.

Majtki na cieczkę

Do wyzwań organizacyjnych, z jakimi mają do czynienia opiekunowie niewykastrowanych suczek, należą również te czysto pragmatyczne: co zrobić, aby ochronić drogie wyposażenie mieszkania czy wnętrze samochodu przed nieładnymi plamami? Bo choć znakomita większość zwierząt intensywnie dba o higienę, nie są one w stanie czyścić się nieustannie, zwłaszcza jeśli mocno krwawią lub czasem zaniedbują mycie. Na szczęście w sklepach zoologicznych dostępne są majtki czy body lub pieluchy na cieczkę, które zapobiegają zabrudzeniom kanapy, dywanu, psiego posłania czy samochodowych siedzeń. Najrozsądniej będzie, jeśli przyzwyczaisz swojego psa jeszcze w wieku szczenięcym do pampersów czy majtek na cieczkę.  Wtedy i tak już zestresowana rują suczka nie będzie przeżywała dodatkowego stresu nieznanym dla niej ubrankiem, próbując się z niego uwolnić. Majtki na cieczkę dla psa są regulowane, a czasem także wyposażone w szelki, dzięki czemu mogą być precyzyjnie dopasowane. Majtki możesz także uzupełnić o chłonne wkładki.

Test na ciążę dla psa?

Pomimo wszelkich środków ostrożności nieprzyjemne w(y)padki czasem się zdarzają. Jeśli Twoja suczka wykorzystała chwile Twojej nieuwagi i uciekła, a Ty chcesz uniknąć niechcianego potomstwa, powinieneś działać natychmiastowo. Testu na ciążę, który możesz zrobić w domu, niestety nie ma. Ale weterynarz na podstawie wymazu z pochwy jest w stanie stwierdzić, w jakiej fazie cyklu znajduje się Twoja podopieczna i czy zapłodnienie jest prawdopodobne. Dla pewności możesz po trzech tygodniach od „zajścia“ zdecydować się na badanie USG. 

Niechciana ciąża u psów

Jeśli ciąża jest niepożądana i wychowanie maleństw nie wchodzi dla Ciebie w rachubę, istnieje możliwość aborcji.

Suczka jest w ciąży – co robić?

Jeśli mimo nieplanowanej ciąży pozwolisz swojej podopiecznej, aby została mamą i zdecydujesz się na wychowanie szczeniąt, polecamy Ci lekturę naszego poradnika „Ciąża u psów”. Znajdziesz tam wszystkie informacje, które warto znać, aby wesprzeć psią mamę i jej nienarodzone potomstwo. Dowiesz się tam między innymi, jakiej diety potrzebuje szczenna suczka, aby płody w jej ciele prawidłowo się rozwijały, a jej organizm po urodzeniu produkował wystarczająco dużo mleka. Możesz też sięgnąć po karmę dla suk karmiących i w ciąży.

Preparaty na cieczkę

Dzięki nowoczesnej medycynie możliwe jest również hormonalne powstrzymanie cieczki, aczkolwiek nie za pomocą tabletek, lecz zastrzyków. Taki rodzaj ingerencji nie jest jednak godny polecenia, bo manipulacja gospodarki hormonalnej może skończyć się niebezpiecznym dla życia ropnym zapaleniem macicy lub zmianami rakowymi sutków. Zwiększa się również ryzyko cukrzycy.

---

Podsumowanie

Cieczka u psów pojawia się zazwyczaj dwa razy do roku i prowadzi najczęściej do dużych zmian w zachowaniu zwierzęcia. Wielu psiarzy przeżywa w tym czasie duży stres, związany z nerwowym lawirowaniem na spacerach i zabrudzeniami w domu i samochodzie. Jeśli towarzyszące rui symptomy nie są szczególnie nieprzyjemne – tak jak jest to w przypadku ciąży urojonej lub ciężkich reakcji psychosomatycznych organizmu –, nie powinieneś raczej decydować się na kurację hormonalną czy rozwiązania ostateczne, takie jak kastracja. Jeśli zaopatrzysz się w potrzebne informacje i odniesiesz do praktycznych wskazówek, przetrwasz psią miesiączkę bez problemu. Wszak to zupełnie naturalne zjawisko.