Gruby koń: przyczyny nadwagi i sposoby na schudnięcie

Konie żyjące dziko przemierzały kiedyś duże odległości, bez ustanku podskubując trawy i zioła. W ten sposób bez przerwy przyjmowały pokarm w małych ilościach. I chociaż w jałowych stepach na obfite posiłki liczyć nie mogły, to dłuższe przerwy w jedzeniu zdarzały się niezmiernie rzadko. Dziś sytuacja wygląda z goła inaczej. Odcinki, które współczesne konie pokonują każdego dnia, znacznie się skurczyły, podczas gdy spożywane przez nich porcje niepokojąco wzrosły. Zamiast regularnego zakąszania, regularnie rozłożonego w ciągu dnia, konie posilają się teraz rzadziej, ale ich jadłospis jest przebogaty. Pomimo niewielkiego wysiłku, właściciele nierzadko karmią swoich pupili tak, jakby systematycznie wykonywały ciężką pracę. W paśnikach lądują duże ilości zboża o wysokiej zawartości skrobi lub pasza z dodatkiem cukru. To wszystko nabija licznik kalorii, jakie konie przyjmują w ciągu dnia.

Dieta to nie wszystko

Taki tryb życia sprawia, że po jakimś czasie na szyi zwierzęcia pojawia się wyraźny grzebień tłuszczowy. Coraz bardziej widoczne stają się także depozyty tłuszczowe po wewnętrznej stronie ud, wokół nasady ogona, za łopatkami czy nad oczami, a kłoda staje się wizualnie obła. Diagnoza jest zazwyczaj prosta: Twój koń jest za gruby. Ale zwykłe przestawienie go na dietę i redukcja dziennych porcji jadła nie jest najlepszym pomysłem. Dużo rozsądniejsza jest dokładna analiza wszystkich czynników, składających się na nadwagę u konia: oprócz jadłospisu to także warunki życia oraz zakres aktywności fizycznej.

Zdradliwe pastwiska

Obfite pastwiska, zasiane z myślą o krowach wysokowydajnych, mogą być dla konia niebezpieczną bombą kaloryczną. Jako byli mieszkańcy stepów, konie przyzwyczajone są do palety roślin wysokobłonnikowych, ale mało pożywnych. Współczesne rośliny pastewne są dużo bogatsze w energię, białka oraz cukier i mogą szybko przeciążać wrażliwy układ pokarmowy konia. W połączeniu z podawanymi dodatkowo porcjami karmy i niedostateczną ilością ruchu konie, zwłaszcza te dobrze wykorzystujące paszę, szybko się zaokrąglą.

Jak karma przekłada się na nadwagę

Przede wszystkim karma zbożowa może przełożyć się w zbędne kilogramy, bo zawarta tam skrobia to bogate źródło kalorii. W jelicie cienkim skrobia zostaje przekształcona w glukozę, która zaopatruje komórki mięśniowe w energię. Jeśli ta nie zostanie spożytkowana do końca – np. przez pracę mięśni – jej zapas jest magazynowany w komórkach tłuszczowych. A to objawia się właśnie typowymi depozytami tłuszczowymi. Również siano jest naturalnym dostawcą cukru i służy koniowi zaopatrzeniu w energię. Kilogram siana zawiera ok. 10 % cukru i nie powinien być ignorowany w kalkulowaniu racji żywnościowych. Mając dostęp do trawy i siana wiele koni rekreacyjnych nie potrzebuje już często nic więcej poza karmą mineralną i lizawką solną.

Karma dla koni z obniżoną zawartością cukru może ułatwić zrzucenie dodatkowych kilogramów:

Nadwaga z braku ruchu

Program treningowy większości koni rekreacyjnych odpowiada temu, co eksperci określają jako lekka praca: 60 minut jazdy konno dziennie podzielonych na 30 minut stępa, 20 minut kłusu i 10 minut galopu. Ciężką pracę, jeśli w ogóle, wykonują konie sportowe podczas sezonu turniejowego lub konie pociągowe na pełnym etacie. Racje pokarmowe podawane w wielu współczesnych stajniach odpowiadają realiom z czasów, kiedy konie były używane do ciężkich robót w gospodarstwie, zaprzęgane w dorożkach czy wykorzystywane w kawalerii. Przekarmienie bogatym w skrobię zbożem, połączone z brakiem ruchu, zwłaszcza kiedy koń stoi głównie w boksie lub na małym padoku, to jedna z głównych przyczyn chorobliwej nadwagi.

Jak rozpoznać, czy koń jest za gruby?

Aby ocenić, czy Twój koń ma nadwagę, możesz ustalić jego BCS (Body Condition Score). To odpowiednik BMI (Body Mass Index) u człowieka. Również dokładna analiza optyczna i haptyczna dostarczy Ci potrzebnych informacji. Czy żebra są w dotyku jeszcze wyczuwalne czy ukryte pod warstwą tłuszczu? Czy grzebień szyjny jest prężny czy raczej miękki i galaretowaty? Jak wygląda nasada ogona? Pamiętaj, że gruby brzuch u konia nie jest z zasady oznaką nadwagi, lecz może mieć zupełnie inne podłoże. Dlatego określając wagę Twojego wierzchowca powinieneś skupiać się na innych rejonach jego ciała.

Jak konia odchudzić bez stresu?

Jeśli ocena wykazała, że Twój koń faktycznie dźwiga zbędne kilogramy, musisz zacząć działać. Ale jak można pomóc koniowi schudnąć tak, aby nie ucierpiało na tym jego samopoczucie? Wszak koński układ pokarmowy jest dość specyficzny i fizjologicznie przystosowany do stałego przyjmowania pokarmu i trawienia go na bieżąco. Ponieważ konie nie posiadają woreczka żółciowego, ich soki trawienne stale gromadzą się w żołądku i w jelicie cienkim. Dłuższe przerwy w jedzeniu przyprawiają konia o stres i sprawiają, że enzymy trawienne zaczynają nadtrawiać śluzówkę, co może prowadzić do powstania wrzodów. Aby tego uniknąć, należy konia karmić często i w małych porcjach tak, by jelita wciąż były wypełnione.

Aby odchudzić konia nie narażając go na stres, powinieneś wypróbować poniższe sprawdzone metody:

Zmiana diety

Zrezygnuj z paszy bogatej w skrobię i cukier. Jeśli chcesz podawać swojemu koniowi koncentraty paszowe, zwróć uwagę na karmę o niskiej zawartości skrobi – określanej czasem jako karma dietetyczna – przeznaczoną dla koni bardzo dobrze wykorzystujących paszę. Jeśli Twój koń jest za gruby, zrezygnuj lub zredukuj paszę treściwą i sięgnij tylko po siano oraz dobrej jakości karmę mineralną. To zwykle wystarczająca dieta dla koni niepracujących.

Odpowiednia dawka ruchu

Zadbaj o to, aby Twój pupil wystarczająco się ruszał i stopniowo zwiększaj stopień jego aktywności. Żeby zaczął zrzucać zbędne kilogramy, Twój koń musi zacząć się pocić. Ale nie przesadzaj w drugą stronę, aby zbytnio go nie przeciążyć. Najlepiej, jeśli ułożysz plan treningów, uwzgledniający fazy odpoczynku. Zmniejsz ilość pożywienia w dni, kiedy koń nie pracuje.

Warunki utrzymania

Niektóre systemy chowu dostosowane są specjalnie dla koni bardzo dobrze wykorzystujących paszę. Zwierzęta mają tam dużo ruchu, pokonując długie odcinki do stanowisk karmienia, paszą się na chudych łąkach, a siano dostają w siatkach o gęstych oczkach, co nie tylko zapewnia im zajęcie, ale i wydłuża czas karmienia. To optymalne warunki, gwarantujące spalanie zbędnych kalorii.

Optymalny wypas

Sezon pastwiskowy dla koni dobrze wykorzystujących paszę lub tych z nadwagą powinien zacząć się stosunkowo późno, bo wiosną młode trawy są jeszcze bardzo pożywne i bogate w cukier. Zwłaszcza w przypadku szczególnie wrażliwych koni, również z uwagi na ryzyko ochwatu, bezpieczniej jest zaczekać aż łąki staną się bardziej bogate w błonnik i mniej treściwe. Można też wysiać chude pastwiska.

Siano pod kontrolą

Ograniczenie dostępu do siana w przypadku za grubego konia jest kontraproduktywne. Siano jest bowiem podstawą właściwego dla tego gatunku pożywienia i nie powinno go w końskim jadłospisie zabraknąć. Sucha pasza objętościowa wspomaga układ trawienny i sprawia, że koń może optymalnie wykorzystać wszystkie przyjmowane składniki żywnościowe, a jego metabolizm jest w równowadze. Im dłuższe fazy posiłków, tym zdrowszy i szczęśliwszy jest koń. Nie oznacza to jednak, że zbyt grubemu zwierzęciu, które stoi w boksie lub na małym padoku, powinieneś zafundować górę siana „all you can eat”. Nuda wzmaga apetyt, dlatego pulchnemu koniowi powinieneś zapewnić dużo ruchu. Nie serwuj siana bez ograniczeń i siegnij po gęste siatki. W ten sposób zwierzę ma zajęcie, musi się trochę napracować, zamiast łapczywie pochłaniać niespożyte ilości pokarmu, szybciej ma poczucie sytości i czuje się zadowolone. Siatki możesz też częściowo wypełnić słomą, co dodatkowo wydłuży posiłek.

Przerwy w jedzeniu

Ograniczony czasowo dostęp do jedzenia wywołuje u konia stres, może się zatem zdarzyć i tak, że Twój pupil będzie rzucał się na jedzenie, jak tylko mu je zaserwujesz i pochłonie go więcej, niż gdyby miał do niego nieograniczony dostęp. Przyzwyczajone do stałej dostępności karmy zwierzęta zwykle same robią sobie przerwy w jedzeniu wiedząc, że nie będą musiały stać z pustym żołądkiem.

Trociny zamiast słomy

Z nudów konie często wyjadają nawet słomę w boksie, co również negatywnie odbija się na „linii”. Jeśli Twój koń należy do takich „wyjadaczy”, warto zmienić ściółkę ze słomy na trociny.

Obliczenie racji żywnościowych

Jeśli nie jesteś pewien, jakie ilości paszy są dla Twojego konia odpowiednie, zasięgnij rady eksperta. Nie zapominaj o tym, że także rozmaite smakołyki między głównymi posiłkami – czy to jabłka, marchewki czy inne przysmaki – zawierają kalorie, które musisz doliczyć do dziennej racji.

Zużycie kalorii: tyle spala koń w ruchu

Jazda konna wyszczupla! Według aktualnych badań przeciętnie siedem kalorii na minutę spala jeździec w siodle. Ale jak to jest w przypadku zwierzęcia pod nim? Nauka nie zawodzi również w tym zakresie: - podczas godziny kłusu koń zużywa ok. 2500 kalorii - podczas godziny stępa koń zużywa ok. 1000 kalorii. Znajomość tych liczb nie pozostawia żadnych wątpliwości: dopasowany do potrzeb Twojego konia program treningu z całą pewnością pozwoli mu pozbyć się niezdrowych kilogramów. Jeśli Twój przyjaciel jest zdrowy i musi tylko schudnąć, zadbaj o odpowiednią dawkę ruchu i sport – czy to na spokojnych spacerach, szybszych przejażdżkach, na lonży, w zaprzęgu przed dorożką, podczas wypadów do lasu, na biegach przez przeszkody czy na padoku z pobratymcami. W połączeniu z przemyślanym jadłospisem z pewnością uda Ci się konia szybko odchudzić. Aby tłuszcz przekształcił się w mięśnie, powinieneś zapewnić zwierzęciu oprócz siana również białko, witaminy, minerały i pierwiastki śladowe. Pomogą w budowaniu mięśni zamiast, jak to jest w przypadku skrobi i cukru, w gromadzeniu tłuszczu.

Podsumowanie

Gruby koń to żaden wyjątek. Dlatego tzw. „choroby dobrobytu” takie jak EMS, ochwat czy cushing są niestety bardzo rozpowszechnione. Jeśli zauważysz pierwsze oznaki nadwagi u Twojego pupila, nie zwlekaj z reakcją. Dieta uboga w skrobię i cukier, wystarczająca ilość siana w gęstych siatkach, zajęcie i duża ilość ruchu to najlepsza droga z kalorycznej pułapki. I decydujący wkład w długie i zdrowie życie Twojego konia.