Głuchnący pies to dla wielu właścicieli powód do zwątpienia: czy zwierzę, które straci słuch, poradzi sobie na co dzień? I jak podoła temu wyzwaniu jego opiekun? Wszak słuch – obok węchu – to najważniejszy z psich zmysłów. Ale wbrew pozorom czworonogi słabo słyszące lub całkiem głuche doskonale dają sobie radę zarówno z wykonywaniem poleceń właściciela, jak i z komunikowaniem się z przedstawicielami swojego gatunku. Dowiedz się, jak szkolić głuchego psa i jak zapewnić mu bezpieczne życie.



Ucho psa

Choć na pierwszy rzut oka zewnętrzne uszy psa nie przypominają małżowin usznych człowieka, to ich budowa w zasadzie nie różni się od anatomii ludzkiego narządu słuchu. Podobnie jak my, psy słyszą dzięki wibracji fal dźwiękowych, odbieranych przez małżowinę i podawanych przez kanał słuchowy w kierunku błony bębenkowej i trzech kosteczek słuchowych oraz przesyłanych za pomocą nerwów ucha wewnętrznego do mózgu. Mimo podobnej zasady funkcjonowania, psi zmysł słuchu jest jednak dużo czulszy niż u człowieka, zarówno jeśli chodzi o zakres częstotliwości, czyli wysokość dźwięku, jego natężenie, czyli głośność, jak i selektywność słuchu, czyli rozróżnianie tonacji. Jednak nie każdy pies słyszy jednakowo dobrze: zwierzaki o uszach stojących potrafią precyzyjniej zlokalizować kierunek, z którego dochodzi dźwięk, niż czworonogi o zwisających uszach, których małżowina nie nastawia się w stronę źródła dźwięku i blokuje jego dostęp do wnętrza ucha.

Słuch psa i człowieka

Pies słyszy dźwięki bardzo ciche i z dużej odległości – około czterokrotnie lepiej niż człowiek. Podczas gdy w zakresie niskich częstotliwości między 16 a 250 herców prawie dotrzymujemy kroku naszym czworonogom, częstotliwości wyższych niż 20.000 herców już nie jesteśmy w stanie rejestrować. Psy natomiast słyszą dźwięki nawet do 65.000 herców, przy czym zakres ten jest cechą osobniczą. Naszym czworonogom nie możemy także dorównać w umiejętności słyszenia kierunkowego – dzięki 17 rozmaitym mięśniom psy poruszają uszami w dużo większym zakresie i używają ich jak niezależnych od siebie radarów, potrafiąc wychwycić nawet najlżejszy szmer i zlokalizować jego źródło z zaledwie 2-procentową granicą błędu.

Czy zwierzę, które traci słuch, poradzi sobie na co dzień?


Język migowy dla psa

Ich nadzwyczajne zdolności akustyczne sprawiają, że psy od zawsze były cenionymi stróżami domostw i nieocenionymi pomocnikami myśliwych. Jeszcze do niedawna głuchnącego lub całkowicie niesłyszącego psa spisywało się na straty, uważając go nie tylko za nieprzydatnego, ale i za niezdolnego do życia. Dziś częściowa lub całkowita utrata słuchu nie jest żadnym powodem do eutanazji, tym bardziej, że psy są znakomitymi obserwatorami, wyspecjalizowanymi w interpretacji mowy ciała. Język migowy, czyli komunikację za pomocą gestów psy opanowały równie dobrze, a może nawet lepiej jak werbalną, dlatego warto jest w szkoleniu zdrowych psów używać nie tylko komend słownych, ale i gestów. Przydaje się to do komunikacji na odległość oraz w trenowaniu psów głuchych lub źle słyszących.

Dlaczego pies głuchnie?

Istnieje kilka przyczyn głuchoty u psa. Należą do nich:

  • wrodzona głuchota,
  • pourazowa utrata słuchu,
  • zmiany degeneracyjne, związane z procesem starzenia.

Wbrew pozorom to nie wiek jest głównym powodem niesłyszenia, lecz przyczyny genetyczne lub urazy.

Zadbaj o zdrowie swojego pupila i wybierz najlepszą karmę:

Wrodzona głuchota

Predyspozycje do wrodzonej głuchoty mają przedstawiciele około 85 ras. Wśród wad rozwojowych, związanych z utratą słuchu, wyróżnia się głuchotę neurosensoryczną i ślimakowo-woreczkową. Mechanizm dziedziczenia tej pierwszej nie jest jeszcze do końca poznany, jej jednoznaczną przyczyną jest jednak zwyrodnienie komórek rzęsatych ślimaka, dotykające najczęściej dobermany, rhodesian ridgebacki, akita inu, beagle oraz labradory.

Uwaga na blondynów

Głuchota ślimakowo-woreczkowa występuje najczęściej u psów o (przynajmniej częściowo) jasnej sierści.

Jest to zatem cecha najprawdopodobniej sprzężona z genami warunkującymi umaszczenie:

  1. białe (np. bulterier, dog argentyński),
  2. marmurkowe (np. owczarek szkocki collie),
  3. dereszowate (maść zasadnicza przemieszana z bielą, np. wyżeł niemiecki),
  4. łaciate (dalmatyńczyk).

Najczęściej dotknięte głuchotą tego rodzaju rasy to dalmatyńczyki, białe bullterriery, setery angielskie, australian cattle dog, border collie oraz cocker spaniele.

Niektóre rasy psów są nieco bardziej narażone na utratę słuchu.

Pourazowa głuchota u psa

Pourazowa utrata słuchu pojawia się – jak sama nazwa mówi – w wyniku rozmaitych urazów ucha.

Należą nich:

  • uszkodzone struktury ślimaka w wyniku głośnych dźwięków,
  • infekcje (stany zapalne ucha środkowego i wewnętrznego lub nerwów słuchowych),
  • zwężenie kanału słuchowego,
  • nowotwory i polipy,
  • pęknięta błona bębenkowa,
  • choroby zakaźne (m.in. wirus nosówki),
  • urazy mechaniczne,
  • metale ciężkie (np. arsen, rtęć),
  • związki chemiczne (np. rozpuszczalniki i środki czyszczące),
  • środki do rozbijania i wypłukiwania woskowiny,
  • środki antyseptyczne i leki (m. in. antybiotyki z grupy aminoglikozydów, leki do chemioterapii i odwadniające).

Utrata słuchu z powodu głośnych dźwięków

Najczęstszą przyczyną pourazowej utraty słuchu jest bezsprzecznie narażenie na zbyt głośne dźwięki. Dochodzi do niej w wyniku trwałego uszkodzenia mikroskopijnych włosków czuciowych, znajdujących się w części ucha środkowego zwanej ślimakiem. Pomimo istniejącego mechanizmu obronnego, który spowalnia ruchy kosteczek w okolicy błony bębenkowej i obniża w ten sposób intensywność dźwięku, mechanizm ten zwany odbiciem akustycznym, działa najlepiej wtedy, gdy intensywność dźwięku narasta stopniowo. Bardzo głośne i krótkie dźwięki niszczą te delikatne struktury, a uszkodzone włoski nie mają zdolności regeneracji.

Ciekawostka Na pourazową utratę słuchu, związaną z pracą, cierpią najczęściej psy myśliwskie lub policyjne. Hałas wywołany strzałem jest krótki i głośny, osiągając natężenie szczytowe zanim obronny mechanizm odbicia zdąży zadziałać.

Objawy pogorszenia słuchu u psa

Pierwszym niepokojącym objawem, świadczącym o pogorszeniu słuchu u Twojego psa jest utrata umiejętności precyzyjnego lokalizowania źródła dźwięku. Możesz to zaobserwować wołając psa, który Cię nie widzi. Zaczyna wtedy szukać Cię wzrokiem, rozglądając się niepewnie i podchodzi dopiero, gdy Cię dostrzeże. Słysząc głośny dźwięk, na przykład upadającej łyżki zdarza mu się odwrócić głowę w niewłaściwym kierunku. Takie objawy świadczą często o utracie zdolności słyszenia tylko w jednym uchu, podczas gdy drugie funkcjonuje prawidłowo. W miarę postepowania choroby pies będzie słyszał coraz gorzej, najpóźniej tracąc zdolność słyszenia ostrych i głośnych dźwięków, np. gwizdka czy klaskania w ręce.

Jak sprawdzić, czy pies słyszy?

Aby sprawdzić, czy Twój pies ma problemy ze słuchem, musisz stanąć za nim tak, aby Cię nie widział. Pamiętaj, że psy mają dużo większe pole widzenia, dlatego nie możesz stanąć z boku. Nie powinieneś także znajdować się zbyt blisko, aby zwierzak nie poczuł drgań podłogi lub powietrza. Naciśnij piszczącą zabawkę lub uderz metalową łyżką w psią miskę, względnie wydaj inny, przyjemny dla psa dźwięk, najlepiej wtedy, gdy śpi. Zdrowy pies postawi uszy i odwróci głowę albo całe ciało w kierunku dźwięku. Zwierzę, które nie słyszy, nie zareaguje wcale. Tym sposobem nie uda Ci się jednak stwierdzić głuchoty jednostronnej. U szczeniąt test behawioralny możesz przeprowadzić dopiero po piątym tygodniu życia, bo psy nie rodzą się z już rozwiniętym słuchem.

Warto wiedzieć Ostateczną i jednoznaczną diagnozę utraty słuchu u psa można postawić wykonując badanie metodą BAER, oceniającą stopień słyszenia. Test Brainstorm Auditory Evoked Response bada reakcje mózgu na podawany do ucha dźwięk. Badanie jest krótkie, ale wymaga sedacji, bo każdy ruch może zakłócić wynik. Poprzez umieszczone w uszach psa słuchawki do jednego ucha emitowane są dźwięki o określonym natężeniu, a do drugiego (niebadanego) tzw. dźwięk maskujący. Jednocześnie rozmieszczone w różnych miejscach głowy elektrody igłowe „zbierają” fale mówiące o aktywności słuchu.

Leczenie głuchoty u psa

Wrodzona głuchota u psów jest nieodwracalna, nie ma też metod terapii, które cofają zmiany starcze. Natomiast nabyta utrata słuchu może być leczona farmakologicznie lub chirurgicznie, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Jeśli przyczyną utraty słuchu są zmiany zapalne lub infekcje, szanse na odzyskanie zdolności słyszenia dzięki zastosowaniu odpowiednich leków są bardzo duże. W przypadku głuchoty wywołanej powstaniem polipów lub guzów, blokujących światło kanału słuchowego, wykonuje się zabiegi chirurgiczne, które mogą pomóc w odzyskaniu słyszenia. Aby stwierdzić poziom „zniszczeń”, lekarz musi wykonać badania wrażliwości słuchowej oraz radiogram słuchu.

Warto wiedzieć W ostatnich latach prowadzone są intensywne badania nad aparatami słuchowymi dla psów. Takie urządzenie rozwiązuje problem jednak tylko do pewnego stopnia i psy niechętnie je noszą.

Czy głuchy pies jest bardziej agresywny?

Właściciele głuchnących psów twierdzą często, że ich pupile stały się bardziej agresywne, nerwowo reagując na ludzi lub psy, których pojawienia się nie spodziewały. Zdarza im się także odruchowo kłapnąć w kierunku dłoni, która dotyka je niespodziewanie, nawet jeśli ręka należy do ukochanego właściciela. W rzeczywistości jednak żaden pies nie lubi być zaskakiwany. Zdrowym zwierzętom takie nieprzyjemne niespodzianki zdarzają się po prostu nieporównywalnie rzadziej, bo ich zmysły działają nienagannie i ostrzegają je wystarczająco wcześniej. Również w dzikich zabawach z innymi psami dochodzi częściej do kłótni, bo głuche psy nie są w stanie usłyszeć bolesnych piśnięć czy ostrzegawczych warknięć pobratymca, którego przypadkowo trafił ostry ząb kumpla. Warto jest przyzwyczajać głuchego psa do nagłego dotyku oraz reagowania na komendę „nie wolno”, aby przerwać niepożądane zachowanie.

Rada Aby wyeliminować ewentualną reaktywność zaskoczonego, np. obudzonego znienacka zwierzaka, powtarzaj regularnie następujące ćwiczenie: podejdź do śpiącego psa i dotknij go delikatnie, drugą ręką jednocześnie podkładając mu pod nos przysmaczek. W końcu nauczy się, że nieoczekiwana pobudka wiąże się mimo wszystko z czymś przyjemnym.


Wrodzona głuchota u psów jest nieodwracalna.

Jak obchodzić się z głuchym psem?

Życie z głuchym psem wymaga zmiany pewnych zachowań i wyrobienia rytuałów, które pomogą nam w porozumiewaniu się z upośledzonym słuchowo psem. Największą różnicą w obcowaniu z niesłyszącym zwierzakiem jest fakt, że właściciele muszą być w zasięgu jego wzroku, aby móc się z nim komunikować. Inaczej mówiąc nachodzą się zdecydowanie więcej niż opiekunowie psów słyszących, bo krzyki czy strofowanie psa, który właśnie zapamiętale rozkłada nasze buty na części pierwsze, nie pomogą, jeśli ten akurat nie podniesie wzroku w naszym kierunku i nie zrozumie gestu zabraniającego.

„Instrukcja obsługi” głuchego psa

Oto kilka zasad postępowania z głuchym psem.

Spacery na smyczy

Biegające luzem głuche zwierzę nie słyszy odgłosu pojazdów czy innych potencjalnych niebezpieczeństw. Wolność możliwa jest tylko na terenie ogrodzonym lub w przypadku starszych psów, które z zasady idą spokojnie przy nodze i z racji na zaawansowany wiek i słabą kondycję, nie są już w stanie pozwolić sobie na dziki galop w nieznanym kierunku.

Ostrzeżenie o dotyku

Śpiący pies często nie rejestruje naszej obecności i niespodziewanie dotknięty może się nie lada przestraszyć. Dobrą metodą na łagodne obudzenie psa, jest zbliżenie ręki do jego nosa, aby węchem wyczuł Twoją obecność.

Kumpel do pary

Warto jest głuchemu psu sprawić zdrowego towarzysza, po którego zachowaniu będzie się orientował, co się dzieje dookoła.

Dzwoneczek na szyi

Abyś miał możliwość śledzenia swojego psa, warto zawiesić mu na szyi dzwoneczek, np. jeśli masz duży dom lub przepastny ogród. Dzwonienie pozwoli Ci zlokalizować, gdzie Twój pies się znajduje, przynajmniej wtedy, kiedy akurat jest w ruchu.

Informacja o upośledzeniu

Nieprzyjemne sytuacje mogą się zdarzyć w najbardziej nieoczekiwanych momentach, dlatego na wszelki wypadek umieść przy obroży czy szelkach Twojego psa – oprócz swojego adresu i numeru telefonu – także informację, że jej nosiciel jest głuchy.

Podczas ćwiczeń z głuchym psem należy wybrać niewerbalny sposób nagradzania i wydawania komend.

Jak szkolić psa, który nie słyszy?

Trening niesłyszącego psa różni się od szkolenia zdrowego zwierzęcia tylko jednym: musisz zrezygnować z komend głosowych na korzyść gestów i wybrać niewerbalny sposób nagradzania. Ważne jest ustalenie czytelnych i łatwo od siebie odróżnialnych sygnałów oraz żelazna konsekwencja w ich używaniu. Raz wybrane komendy optyczne muszą towarzyszyć Wam przez całe życie psa. Wyzwanie polega na tym, żeby gesty były precyzyjne i zawsze idealnie takie same.

Pochwała optyczna

Gest symbolizujący nagrodę to bardzo ważny element treningu, który ma za zadanie wzmocnić u niego pożądane zachowania głuchego psa. Wybierz sygnał, który zupełnie naturalnie kojarzy Ci się z czymś pozytywnym – może to być skierowany do góry kciuk czy klaskanie. Wtedy łatwiej przyjdzie Ci używanie go zamiast pochwały werbalnej. Uwarunkowanie na ten sygnał przypomina przyzwyczajanie psa do klikera: w spokojnym otoczeniu, bez dodatkowych bodźców wykonujesz gest i w ciągu dwóch sekund dajesz psu nagrodę. Powtarzasz to ćwiczenie codziennie przez okres trzech tygodni, a następnie przy każdej okazji, gdy ćwiczysz z nim cokolwiek innego, przed podaniem smakołyka lub pogłaskaniem, wykonujesz ten gest, koniecznie w odstępie nie większym niż 2-3 sekundy. Używany konsekwentnie gest nagrody szybko stanie się markerem – pozytywnym sygnałem, poprzedzającym pochwałę i wzmacniającym pożądane zachowania niesłyszącego psa. Taki marker zdecydowanie skróci proces nauki.

Komendy „siad” i „leż”

Poleceń „leż” czy „siad” uczysz psa głuchego podobnie jak słyszącego – metod jest tu kilka. Możesz odczekać moment, kiedy pies sam z siebie akurat siada lub się kładzie i wydać wybraną przez Ciebie komendę –optyczną zamiast werbalnej – nagradzając psa 1-3 sekundy później. Robisz to do momentu, aż pies skojarzy obraną pozycję ciała z wydanym przez Ciebie poleceniem. Wymaga to od Ciebie dużej czujności i natychmiastowej reakcji w zupełnie powszednich sytuacjach. Jeśli preferujesz aktywne szkolenie, możesz posłużyć się przysmakami: trzymając ciasteczko przed psim nosem przenosisz dłoń nad jego głową, zmuszając go do wodzenia za nią nosem – najczęściej wtedy dla wygody usiądzie, podnosząc nos do góry. Komendy „leż” możesz psa nauczyć, siadając na podłodze i przyciągając kolana do siebie, stopy umieszczając jednocześnie płasko na podłodze. Jeśli położysz ciasteczko pod „mostkiem” ze swoich nóg, zmusisz psa do zajęcia pozycji leżącej, aby dostać się do przysmaku. Jeśli to zrobi, wykonujesz wybrany gest i nagradzasz ucznia. Do wydania polecenia „leż” możesz użyć otwartej, skierowanej równolegle do ziemi dłoni. Do komendy „siad” nadaje się skierowany do góry palec wskazujący, znany Ci z czasów, kiedy zgłaszałeś się w szkole do odpowiedzi.

Komenda „nie wolno”

Aby przerwać niepożądane zachowanie – np. „odkurzanie” resztek jedzenia z ziemi, podgryzanie papci, mobbing pobratymców itp. - warto jest nauczyć psa komendy „nie wolno”. Sygnałem może być zaciśnięta w pięść dłoń lub machanie ręką, jakbyś kogoś pozdrawiał, ale możesz wybrać jakikolwiek inny gest, który bardziej Ci odpowiada. Ważne, aby jednoznacznie odróżniał się od innych. Aby wyszkolić psa w tym kierunku, musisz zaczekać, aż zajmie się czymś niepożądanym i dotknąć go wtedy dwoma palcami w bok – na tyle zdecydowanie, aby dotyk był nieprzyjemny – oraz wykonać gest zabraniający. W chwili, gdy pies przerwie niepożądane zadanie, wykonujesz gest pochwały i bezpośrednio potem nagradzasz psa. Jeśli nie chcesz pasywnie czekać na niepożądane zachowania, aby nauczyć psa komendy „nie wolno“, możesz trenować aktywnie, rozkładając na ziemi kawałki chleba lub inne resztki jedzenia, których nie wolno mu będzie spożyć.

Uwaga Ponieważ większość psów reaguje na „bezpańskie” pyszności błyskawicznie, w pośpiechu je połykając, możesz na początku trenować ze smyczą. To zwiększy Twoje szanse kontroli psa, aby przez przypadek nie udało mu się pochłonąć rozłożonych smakołyków, zanim zdążysz zareagować.

Skupianie uwagi u psa, który nie słyszy

Choć również normalnie słyszącym psom zdarza się na spacerach spontanicznie „głuchnąć” i nie reagować na wołanie właściciela, psy pozbawione słuchu mają ku temu przekonujący powód: ich uszy naprawdę nie funkcjonują. Głuchy pies zwykle uważniej obserwuje swojego opiekuna, czasem jednak jest tak zajęty, że trzeba go dotknąć, aby zwrócić na siebie jego uwagę. Jeśli prowadzisz psa na smyczy, wystarczy nauczyć go, że delikatne w nią uderzenie i wywołane tym drgania są sygnałem na zwrócenie uwagi.

Elektroniczne obroże dla głuchych psów

W treningu niesłyszących psów przydają się także obroże wibracyjne ze zdalnym sterowaniem, umożliwiające zwrócenie uwagi psa, znajdującego się nawet w większej odległości od Ciebie. Za pomocą trzymanego w dłoni nadajnika wysyłasz sygnał, który obroża odbiera wydając ciche brzęczenie. Wystarczy nauczyć psa, że na te wibracje powinien zareagować spojrzeniem na Ciebie – wtedy możesz gestem wydać potrzebną komendę, np. przywołać go do siebie. Możesz też od razu wyszkolić go tak, że wibracje obroży oznaczają komendę powrotu do właściciela. Trening z taką obrożą zaczynasz zawsze w bezpośredniej bliskości psa, abyś dotknięciem pokazał mu, co masz na myśli. Kiedy podchodzi, niezwłocznie otrzymuje pochwałę optyczną (np. kciuk w górę) i ulubiony smakołyk. Stopniowo zwiększasz dystans, wywołując wibracje oddalony o 2, 3 czy 4 metry.

Zalety głuchego psa

Pomimo codziennych wyzwań w życiu z głuchym psem, czworonóg pozbawiony słuchu ma także cały szereg zalet. Może pomoże Ci to w podjęciu decyzji o zaadoptowaniu upośledzonego słuchowo psa.

Oto plusy życia z niesłyszącym psem:

  • możesz dowolnie głośno słuchać muzyki czy oglądać TV
  • pies nie przybiega na dźwięk otwieranej lodówki i nie reaguje donośnym szczekaniem na dźwięk dzwonka do drzwi
  • będziesz mógł dłużej pospać lub w spokoju zacząć dzień, bo pies nie domaga się spaceru zaraz po Twoim przebudzeniu, nie słysząc, że wstałeś i śpiąc w najlepsze
  • duża część atrakcyjnych na spacerach bodźców odpada: Twój pies jest zwykle bardziej skoncentrowany na Tobie
  • nareszcie spokojny Sylwester: Twój pies przestanie panicznie reagować na głośne odgłosy fajerwerków, strzelania z broni czy burzy.

Rola drugiego psa

Dużą pomocą w życiu z głuchym psem może być jego słyszący pobratymiec, dlatego warto jest przyjąć pod dach zdrowego czworonoga, który w zupełnie naturalny sposób stanie się dla niesłyszącego przewodnikiem. Ważne, aby nowy domownik był zbliżony wiekiem i temperamentem do upośledzonego – młode, pełne werwy psy tylko zestresują niepełnosprawnego, który nie będzie im w stanie dotrzymać kroku.

Podsumowanie

Głuchota u psa to z pewnością duże wyzwanie i powód do zmiany przyzwyczajeń, ale już przestrzeganie kilku prostych zasad bardzo ułatwi Ci życie z niesłyszącym psem. Dzięki niezwykłej zdolności interpretacji mowy ciała, język migowy – czyli komendy wydawane gestami – to bardzo efektywny sposób komunikacji z niepełnosprawnym czworonogiem.
Upośledzony słuchowo pies ponadto wyostrza inne zmysły i zwykle jeszcze bardziej przywiązuje się do właściciela, bacznie go obserwując.



Wyjaśnienie
Przedstawione tu treści służą wyłącznie celom informacyjnym. Nie stanowią one rekomendacji ani promocji opisanych lub wspomnianych metod diagnostycznych, leczenia lub leków. Artykuł nie gwarantuje kompletności ani aktualności, dokładności przedstawionych informacji. Artykuł w żaden sposób nie zastępuje profesjonalnej porady lekarza weterynarii i nie powinien być wykorzystywany jako podstawa do niezależnej diagnozy lub rozpoczęcia, modyfikacji lub przerwania leczenia jakiegokolwiek schorzenia zwierzęcia. Zawsze konsultuj się z lekarzem weterynarii, jeśli masz jakiekolwiek pytania lub wątpliwości dotyczące zdrowia Twojego zwierzęcia!