Choroba Cushinga u psa to przewlekle schorzenie wywołane nadmierną produkcją kortyzolu i jedna z najczęstszych psich dolegliwości endokrynologicznych. Nadczynność kory nadnerczy – to zamiennie stosowana nazwa tej choroby – dotyka głównie psy po siódmym roku życia, dlatego właściciele seniorów zmiany w wyglądzie i witalności czworonoga zrzucają na karb wieku. Jak rozpoznać i leczyć tę chorobę i jakie rokowania ma pies z tą dolegliwością?

Gdy kortyzol wymyka się spod kontroli

U psa dotkniętego chorobą Cushinga dochodzi do nadmiernej produkcji kortyzolu – hormonu produkowanego w warstwie pasmowatej kory nadnerczy.

Kortyzol odpowiada za zdolność organizmu do samodzielnej regulacji i ma wpływ na:

  • reakcję na stres,
  • kontrolę masy ciała,
  • kontrolę poziomu cukru we krwi,
  • gospodarkę elektrolitową organizmu,
  • działania przeciwzapalne.

Pies na trawie
Cushing u psa jest zaburzeniem wieloukładowym, wywierającym negatywny wpływ na wiele aspektów funkcjonowania zwierzęcia: zarówno na samo zdrowie, jak wygląd i usposobienie.

Dobrze wiedzieć Nadnercza to parzysty gruczoł wydzielania wewnętrznego położony nad nerkami. Zbudowane są z warstwy zewnętrznej (kory) i wewnętrznej (rdzenia). Rdzeń produkuje adrenalinę, noradrenalinę i dopaminę, natomiast kora nadnerczy jest odpowiedzialna za produkcję hormonów steroidowych: mineralokortykosteroidów, androgenów oraz glikokortykosteroidów (np. kortyzol czy kortykosteron).

Choroba Cushinga u psa: przyczyny

Podczas gdy oznaki zespołu Cushinga – zwłaszcza w zaawansowanym stadium – są nie do przeoczenia, to przyczyny tej choroby nie są już tak oczywiste. Duży wpływ na powstanie zaburzeń ma nadmiar toksyn w organizmie. W 80 - 85 % przypadków nadmierna produkcja kortyzolu nie jest spowodowana dysfunkcją samych nadnerczy, lecz przysadki mózgowej – niepozornego gruczołu wielkości ziarna grochu, leżącego u podstawy mózgu i regulującego większość funkcji życiowych organizmu. Wydzielając drenokortykotropinę, zwaną też hormonem ACTH, przysadka steruje między innymi właśnie pracą nadnerczy. Powodem deregulacji tych procesów jest najczęściej tumor przysadki, przybierający zwykle formę łagodną, tylko rzadziej złośliwą. Produkując za dużo ACTH chora przysadka dosłownie zmusza nadnercza – które są tylko biernym wykonawcą jej rozkazów – do „szastania” zasobami kortyzolu. W tym przypadku medycyna mówi o Morbus Cushing lub hiperadrenokortycyźmie przysadkowo-zależnym.

Zespół cushinga u psa może mieć jednak jeszcze dwie inne przyczyny:

  1. hiperadrenokortycyzm nadnerczowo-zależny, czyli nadmierne wydzielanie kortyzolu na skutek nowotworu nadnerczy (gruczolak lub gruczolakorak)
  2. jatrogenna nadczynność kory nadnerczy, wywołana długotrwałym podawaniem sterydów (np. kortyzonu) w trakcie leczenia różnych psich chorób.


Ciekawostka Słowo „jatrogenny” pochodzi z greckiego (gr. ἰατρός iatros - lekarz, γένεσις genesis - pochodzenie, geneza) i oznacza nic innego niż „spowodowany przez lekarza”. Odnosi się najczęściej do błędów w sztuce lekarskiej lub (znanych) skutków ubocznych zastosowanych. Jeśli działania, które powinny prowadzić do poprawy stanu zdrowia pacjenta, są szkodliwe, to znaczy, że lekarz popełnia błąd jatrogenny, a choroby, będące ich konsekwencją, to choroby jatrogenne.




Zespół Cushinga: objawy u psa

Weterynarz zapytany o typowe objawy choroby cushinga u psa zwykle łapie się za głowę, recytując w duchu całą litanię możliwych symptomów, którymi nadczynność kory nadnerczy u psa może, ale nie musi się objawiać. Hormony nadnerczy mają wpływ praktycznie na wszystkie układy i narządy w organiźmie psa, dlatego spektrum nieswoistych objawów zespołu cushinga jest ogromne i bardzo zróżnicowane. Ponieważ wiele z nich jest trudnych do zauważenia, niełatwo wykryć chorobę w jej wczesnym stadium. Zespół Cushinga u psa może rozwijać się miesiącami, a nawet latami, okresowo przybierając lub tracąc na sile. Nadprodukcja kortyzolu przynosi zwierzęciu duży dyskomfort, bo zakłóca funkcjonowanie całego układu. Niepokojące symptomy, które powinny skłonić Cię do wizyty u weterynarza to:

Objawy behawioralne:

  • wzmożone pragnienie
  • częstsze oddawanie (lub popuszczanie) moczu
  • większy apetyt
  • dyszenie i sapanie, nawet w spoczynku
  • apatia, osłabienie, spadek nastroju
  • kaszel związany z mineralizacją w układzie oddechowym
  • nietolerancja ciepła

Zmiany w wyglądzie:

  • miejscowe, nienaturalne otłuszczenie okolicy tułowia
  • powiększenie i opuszczenie brzucha (z powodu powiększonej wątroby) – tzw. żabi, nadęty brzuch
  • wiotka, mniej elastyczna skóra
  • przerzedzenie się sierści, suche, matowe i łamliwe włosy
  • wolniejsze odrastanie włosów (np. po groomingu lub miejscowym goleniu)
  • miejscowe łysienie
  • hiperpigmentacja (czarne łojotokowe guzki w okolicy brzucha, sutków, odbytu)
  • zakażenia wtórne, świąd, ból oraz strupy w okolicach grzbietu, szyi i nosa
  • zanikanie mięśni kończyn, które wyraźnie słabną
  • zwapnienia skóry (kalcynoza, czyli odkładanie się w skórze i tkance podskórnej nierozpuszczalnych soli wapnia)
  • ropowica skóry, łojotok, zaskórniki
  • łatwe pojawianie się krwiaków

Zmiany neurologiczne:

  • miopatia, czyli sztywność tylnych kończyn – problemy z poruszaniem się
  • paraliż części pyska
  • napady drgawek
  • otępienie
  • problemy z koordynacją
  • kręcenie się w kółko
  • błądzenie po znanym otoczeniu

Inne zmiany chorobowe:

  • problem z gojeniem ran
  • brak lub opóźnienie cieczki
  • powiększenie łechtaczki (spowodowane nadprodukcją nadnerczowych androgenów)
  • zanik jąder
  • cukrzyca
  • podwyższone ciśnienie
  • zapalenie pęcherza moczowego
  • niedoczynność tarczycy

Co to jest HAC? W żargonie medycznym choroba cushinga u psa jest określana jako “Hiperadrenocorticism” (w skrócie HAC). Na język polski tłumaczy się to jako “hiperadrenokortycyzm” lub “hiperkortyzolemia”.

Smutny, chory pies na kanapie
Objawy choroby Cushinga łatwo pomylić, dlatego wszelkie wątpliwości warto konsultować z lekarzem weterynarii.

Ryzyko pomyłki: czy to na pewno hiperadrenokortycyzm?

Oznaki choroby Cushinga nie są jednoznaczne, mogą występować wybiórczo i z rozmaitym nasileniem. Ponieważ w zależności od psa choroba daje o sobie znać w odmienny sposób, konieczny jest szereg badań, których przeprowadzenie przyniesie pewność. Diagnostyka jest pracochłonna i służy również wykluczeniu innych jednostek chorobowych, dających podobne objawy, np. niedoczynność tarczycy, demodekozę (nużycę), dermatofitozę (zakażenie grzybicze), zaburzenia wydzielania hormonów płciowych, ropomacicze, przewlekłą niewydolność nerek, choroby wątroby, cukrzycę, moczówkę prostą, nadczynność tarczycy i inne.

Skąd nazwa choroby? Nazwa choroby pochodzi od Harveya Williamsa Cushinga (1869 – 1939), znanego amerykańskiego neurochirurga, który po raz pierwszy zbadał i opisał nadczynność nadnerczy oraz dokonał usunięcia przysadki. Zawdzięczamy mu również protokół anestezjologiczny monitorowania funkcji życiowych i zmniejszenie śmiertelności chirurgicznej z 90% do 6%, ale także olbrzymi skok rozwojowy medycyny XX wieku. Istnieją klipsy Cushinga (do tamowania krwi), wrzód Cushinga (ostry wrzód żołądka) czy odruch Cushinga (fizjologiczna odpowiedź ośrodkowego układu nerwowego na wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego).

Jak rozpoznać chorobę Cushinga u psa?

Przeprowadzając dogłębną diagnostykę, lekarz weterynarii zacznie od badań morfologicznych i biochemicznych krwi psa oraz analizy moczu. Ponieważ stężenie kortyzolu u zwierząt (ale i człowieka) jest największe rano, a najniższe w okolicy północy, badania wykonuje się na czczo w godzinach przedpołudniowych.

Niepokojące wyniki krwi to:

  • podniesiony poziom leukocytów
  • obniżenie limfocytów
  • zmniejszona ilość eozynocytów
  • zwiększona ilość trombocytów
  • podwyższony cholesterol
  • wyższy poziom fosfatazy zasadowej, aminotransferazy alaninowej
  • podwyższony poziom trójglicerydów oraz glukozy

Badanie moczu ma na celu stwierdzenie stosunku kortyzolu do kreatyniny, może jednak także zdiagnozować białko, a poszczególne parametry mogą zdradzić zakażenie dróg moczowych. Rzadziej wykorzystuje się technologie obrazowania, jak ultrasonografia, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Jeśli wyniki analizy krwi i moczu sugerują nadmierne wydzielanie kortyzolu, weterynarz wykona specjalistyczne testy.

Testy w diagnozie zespołu Cushinga

Aby wykluczyć inne schorzenia i dokonać jednoznacznej diagnozy choroby Cushinga u psa konieczne są tzw. testy dynamiczne, stosowane rutynowo jako złoty standard diagnostyczny:
• test hamowania niskimi dawkami deksametazonu
• test stymulacji ACTH


Test hamowania niskimi dawkami deksametazonu

Pierwszy z nich polega na wstrzyknięciu do organizmu zwierzęcia dawki syntetycznego hormonu steroidowego (deksametazonu). Zdrowy organizm powinien zareagować na to obniżeniem poziomu kortyzolu po iniekcji, natomiast dotknięty zespołem Cushinga takiej reakcji nie wykaże, bo oś przysadkowo-nadnerczowa jest nieprawidłowo oporna na stymulację sterydami egzogennymi. Badanie trwa kilka godzin, bo krew pobiera się najpierw przed podaniem glikokodrykosteroidu, a po nim jeszcze dwukrotnie w równych odstępach czasu – średnio po 4 i 8 godzinach.


Test stymulacji ACTH

Natomiast test stymulacji ACTH pozwala zaobserwować, jak ciało psa reaguje na stymulację nadnerczy i ma na celu określenie wyjściowego poziomu kortyzolu w organiźmie. Polega na pobraniu próbki krwi i podaniu (dożylnie lub domięśniowo) 0,25 mg hormonu ACTH (czyli drenokortykotropiny). Po godzinie od wstrzyknięcia krew zostaje pobrana ponownie. Jeśli powyższe testy potwierdzą chorobę Cushinga u psa, lekarz weterynarii musi podjąć decyzję o odpowiedniej terapii.

Pseudo-Cushing u psów

W literaturze fachowej coraz częściej pojawiają się doniesienia o atypowym zespole Cushinga (ang. occult hyperadrenocorticism, occult HAC lub atypical HAC). Zjawisko określane jako pseudo-Cushing występuje wtedy, kiedy pies ma objawy kliniczne, a wyniki badań laboratoryjnych wskazują na typową nadczynność kory nadnerczy, jednak wyniki testu stymulacji ACTH i test hamowania małą dawką deksametazonu są niejednoznaczne. Zespołem pseudo-cushinga dotknięte są najczęściej rasy północne, chow chow i szpice miniaturowe, a jego podłożem jest zwykle guz nadnerczy. Przyczyna atypowego zespołu Cushinga nie została jak dotąd jednoznacznie wyjaśniona.


Choroba Cushinga u psa: na czym polega leczenie?

Leczenie zespołu Cushinga u psa obejmuje trzy sposoby:

  1. terapia farmakologiczna
  2. naświetlanie
  3. usunięcie nadnerczy (adrenalektomia) lub usunięcie przysadki (hipofizektomia przezklinowa)

Psy, które cierpią na chorobę Cushinga na skutek długotrwałego przyjmowania kortyzonu, stopniowo odzwyczaja się od sterydów.

Terapia operacyjna

Jeśli przyczyną zespołu Cushinga jest guz nadnercza, można go – a właściwie cały narząd - usunąć chirurgicznie. Po udanym zabiegu produkcja kortyzolu wraca do normy, a zespół Cushinga jest całkowicie wyleczony. Terapia lekowa nie jest w tym przypadku konieczna. Chirurgia i radioterapia to skomplikowane procedury dostępne w Polsce tylko w kilku specjalistycznych ośrodkach. Jeśli tumor znajduje się w przysadce mózgowej, zwykle nie zaleca się operacji, bo operacja mózgu jest niezwykle skomplikowana i ryzykowna. Ponieważ zespół Cushinga dotyka najczęściej starsze psy, ich szansa na pełne wyzdrowienie po operacji jest dość niewielka.

Pies na leśnej drodze
Odpowiednia terapia pomaga ulżyć pupilowi w chorobie.

Terapia farmakologiczna

Jeszcze do niedawna psom dotkniętym syndromem Cushinga podawano Mitotan, dziś zaleca się zwykle leki zawierające substancję czynną o nazwie trilostan. Tabletki regulują wydzielanie kortyzolu i muszą być podawane codziennie do końca życia psa. Nie zlikwidują przyczyny choroby, ale poprawią jakość życia i mogą umożliwić normalne funkcjonowanie psa. Pierwsze skutki terapii farmakologicznej następują zwykle po 10-14 dniach: pies ma mniejsze pragnienie, a jego apetyt wraca do normy. Po dłuższym okresie leczenia mięśnie powoli się odbudowują i ustępuje problem łysienia.

Skutki uboczne trilostanu

Większość psów dobrze znosi terapię farmakologiczną trilostanem, ale niektóre cierpią z powodu skutków ubocznych: biegunki, wymiotów, braku łaknienia lub apatii. W takim przypadku konieczna jest ponowna wizyta u lekarza weterynarii, aby skorygować dawkę leku lub zmodyfikować sposób leczenia. Długotrwała medykamentacja może także doprowadzić do uszkodzenia nerek i wątroby, a nieprawidłowa dawka tabletek do niedoczynności kory nadnerczy, czyli choroby Addisona. Lek nie może być podawany czworonogom z niedoczynnością wątroby lub nerek.

Dobrze wiedzieć Przeciwieństwo zespołu Cushinga to choroba Addisona, czyli niedoczynność kory nadnerczy.

Monitorowanie Cushinga

Psy leczone farmakologicznie muszą nie tylko dożywotnio przyjmować leki, konieczna jest również systematyczna kontrola hormonalna i uważne monitorowanie stanu zdrowa pupila. Po pierwszej wizycie kontrolnej, badania morfologiczne krwi oraz testy dynamiczne powinny być wykonywane co 28 dni, a następnie co 3 miesiące. W celu dokładnej kontroli stanu zdrowia psa zaleca się sumienne prowadzenie dzienniczka, w którym znajdą się zapisy o wadze czworonoga, częstotliwości oddawania moczu, ilości wypijanej wody, terminy planowanych wizyt u weterynarza.

Odpowiednio dobrana karma pomoże Ci zadbać o zdrowie Twojego pupila:


Ważne Nie stosuj ziół według własnego uznania, lecz skonsultuj się z naturopatą, weterynarzem lub dietetykiem.

Jakie psy dotyka Cushing?

Choroba Cushinga u psa nie jest wybredna i może zaatakować każdego psa, zarówno z rodowodem, jak i mieszańca. Pewne rasy znajdują się jednak w grupie ryzyka.

Należą do nich:

  • pudle
  • jamniki
  • teriery
  • owczarki niemieckie
  • labradory
  • boston teriery
  • boksery


Częściej chorują małe psy, a wśród nich suczki, stanowiąc 55–60% wszystkich chorujących osobników.

Rokowania przy chorobie Cushinga

Zespół Cushinga u psa to nie wyrok, a rokowania uzależnione są od stanu zaawansowania i tempa rozwoju choroby oraz od wieku i ogólnego stanu zdrowia zwierzęcia. Psy wygłodzone, zaniedbane czy zestresowane mają mniejsze szanse niż te zadbane i dobrze odżywione. Nie bez znaczenia jest też dyscyplina i zaangażowanie właściciela, bo oprócz badań i podawania leków o stałej porze, powinien prowadzić dzienniczek. Leczenie chorego psa może przedłużyć mu życie o 2,5 do 4 lat. Średni czas przeżycia czworonoga od momentu wykrycia zespołu Cushinga wynosi 30 miesięcy, u młodych psów 4 lata. Jeśli wykryto raka z przerzutami, zwierzak żyje zwykle maksymalnie rok. Aczkolwiek zespół Cushinga u psa nie zawsze jest przyczyną jego zgonu. Często zwierzę odchodzi z powodu chorób geriatrycznych, towarzyszących procesowi starzenia się organizmu.

Nieleczona choroba Cushinga

Zespół Cushinga u psa bardzo negatywnie wpływa na życie czworonoga: zmienia się nie tylko jego wygląd, ale i zachowanie, kondycja oraz nastrój. Pies ma zwykle problemy z poruszaniem i ogólnie złe samopoczucie, staje się coraz bardziej ospały i słaby. Ma zwiększoną podatność na infekcje (zwłaszcza infekcje dróg moczowych), a skóra goi się powoli po każdym urazie. Z czasem nieleczony zespół Cushinga prowadzi często do śmierci psa w wyniku rozwinięcia się chorób wtórnych, takich jak cukrzyca, zapalenie trzustki, zakażenie nerek i układu moczowego, nadciśnienie, zastoinowa niewydolność krążenia czy choroba zatorowo-zakrzepowa płuc (czyli powstawanie skrzepów krwi w płucach).

Zespół Cushinga u psa a dieta

Jedną z przyczyn choroby Cushinga u psa jest nagromadzenie toksyn w organizmie, dlatego w profilaktyce bardzo ważne jest stosowanie pełnowartościowej i różnorodnej diety i unikanie tanich karm o zawoalowanym składzie komponentów. Jadłospis czworonożnego pacjenta powinien mieć wysoką zawartość białka z niską lub umiarkowaną zawartością tłuszczu – ze względu na utratę mięśni i otyłość jako skutki uboczne choroby – oraz składać się z łatwo przyswajalnych węglowodanów i nie obciążać wątroby. Również ze względu na podwyższony poziom trójglicerydów i cholesterolu, podyktowany nadprodukcją kortyzolu, wybierz dla Twojego psa lekkostrawną żywność o niższej zawartości tłuszczu, czyli obniżonej zawartości energii i wysokiej jakości składnikach. Do posiłków chorego pupila warto dodawać probiotyki, które zadbają o mikroflorę bakteryjną i w ten sposób wzmocnią układ odpornościowy. Dieta psów z Cushingiem powinna obfitować w zdrowe kwasy tłuszczowe omega 3 i 6. U zwierząt z problemami endokrynologicznymi ważne jest podawanie posiłków o stałych porach.


Podsumowanie


Nadczynność kory nadnerczy u psa to poważne schorzenie endokrynologiczne, które ma tym lepsze rokowania, im szybciej zostanie zdiagnozowane. Pies dotknięty zespołem Cushinga ma nie tylko dotkliwe zmiany w wyglądzie, ale cierpi na spadek kondycji i ogólnie złe samopoczucie, bo kortyzol wpływa na cały szereg procesów w organizmie. Nie ignoruj niepokojących symptomów i udaj się po fachową poradę. Odpowiednia terapia przedłuży długość życia Twojego ulubieńca i znacznie poprawi jakość dnia powszedniego.

Wyjaśnienie
Przedstawione tu treści służą wyłącznie celom informacyjnym. Nie stanowią one rekomendacji ani promocji opisanych lub wspomnianych metod diagnostycznych, leczenia lub leków. Artykuł nie gwarantuje kompletności ani aktualności, dokładności przedstawionych informacji. Artykuł w żaden sposób nie zastępuje profesjonalnej porady lekarza weterynarii i nie powinien być wykorzystywany jako podstawa do niezależnej diagnozy lub rozpoczęcia, modyfikacji lub przerwania leczenia jakiegokolwiek schorzenia zwierzęcia. Zawsze konsultuj się z lekarzem weterynarii, jeśli masz jakiekolwiek pytania lub wątpliwości dotyczące zdrowia Twojego zwierzęcia!